İnternet çağının hayatımıza kattığı en önemli kavramlardan birisi "paylaşım". Önce yazılım-işletim sistemi-veri tabanı vs tarafında "açık kaynak" şeklinde tanımlanan bu özellik zaman içinde hayatımıza paylaşımlı servisleri soktu. İşte Facebook, YouTube, Instagram, Twitter ya da daha fiziksel bir şeyler yani BlaBlaCar, Uber vs..
Finansal tarafta "paylaşım"ın karşılığı ise, "paylaşımlı fonlama" olarak tanımlanabilecek olan Crowdfunding'tir. Biz bu ismi Türkçe'ye "kitlesel fonlama" diye çevirebiliriz ama "halk fonlaması" olayı daha iyi anlatan bir tanım ve daha anlamlı geliyor.
Çünkü 5-10 yıl öncesine kadar, fonlama deyince aklımıza, çok parası olan 1 ya da 1-2 yatırım firması ya da kişiler tarafından finansman sağlanması gelirdi. Bunun karşılığında ise, ilgili firma ya da kişiler, fonlandıkları ürün ya da firmadan bir pay sahibi olurlardı.
Ama crowdfunding çok daha farklı bir şey. Çok sayıda bağlantısız ve aslında pek de zengin olmayan insanın, bir projeyi, internetteki bir platform üzerinden "bağış" şeklinde desteklemesine bu ad veriliyor. Bağış yapan kişilerin ödedikleri paralar 1 - 10 $ gibi olabiliyor. Bağışçıların ilgili projede herhangi bir payı olmuyor. Sadece beğendikleri ve olmasını istedikleri bir şey desteklemiş oluyorlar. Bu kişilerin ortak noktası bile olmayabiliyor. İşte bu nedenle "halk fonlaması" bana daha anlamlı geliyor..
Küçük Orta Ölçekli İşletmeler (SMEs) yani KOBİ denilen işletmelerdeki bazı fikirler çok parlak olsa da bu projeleri gerçeğe dönüştürmek için finansal desteğe ihtiyaç duyarlar. Bu bir bankadan kredi olabilir ki, bazı durumlarda KOBİ'ler bu krediler almakta zorlanabiliyor. Ya da Melek Yatırımcı gibi kişilere projeyi anlatırlar ve büyük yatırımcılar projeye ilgi duyup inanırlarsa projeye para yatırırlar.
Ama yeni girişimci ve yeni şirket (startup) dediğimizde, işler daha da zorlaşıyor. Ortada olmayan bir şey ya da daha önce herhangi bir proje yapmamış kişiler söz konusuysa eğer, banka kredisi ya da diğer yatırım olanakları zorlaşıyor.
"Halk fonlaması (Crowdfunding) genellikle internet ortamındaki bir platform üzerinden sağlanır. İnternette arama yaptığınızda bu tür birçok siteyle karşılaşabilirsiniz. Mesela GoFundMe, KickStarter, İndieego ve Türkiye'den de CrowdFon.
Her "halk fonlaması (crowdfunding)" sitesinin birbirinden farklı hedefleri olsa da, sistem aynı ve basit bir prensip ile çalışıyor. Girişimci değişik projelere fon sağlamak amacı ile hazırlanmış sitelerden birinde veya birkaçında projesini tanıtıyor. Bu siteleri ziyaret eden herhangi bir kimse de projeyi beğenip, hayata geçmesini isterse kendi olanakları ölçüsünde bu site üzerinden projeye katkı yapıyor.
Önemli olan, katılımcılarınızın projeniz için ikna olması. Genellikle ürünün prototipini yaparak, fotoğrafları ve hatta videosu ile beraber fon isteyen projeler daha başarılı oluyorlar.
Böylelikle projenin bir anlamda potansiyel yatırımcıları ortaya çıkmış oluyor. Fakat bu platformlarda size “bağış” yapan insanlara karşılığında bir “ödül” vermeniz gerekiyor. Bu yüzden olay “yatırımcı-girişimci” ilişkisi gibi değil de daha çok size yardım etmeye çalışan bulmaya benziyor.
Ürün Fonlama - Sermaye Fonlama
Crowdfunding genel olarak “Ürün fonlama (Product Crowdfunding)” yani ürüne yapılan bağış ve “Sermaye fonlama (Equity Crowdfunding)” yani özsermayeye yapılan bağış olarak 2’ye ayrılır.
Ürün fonlamada, sosyal medya gibi önemli kanalları doğru kullanıyorsanız sektörünüzün pazarını anlamaya ve ürününüzü piyasaya sürmeden önce gerekli geri bildirimleri almanıza yarar. Dezavantajları ise rakipleriniz sizin ürününüz hakkında fiziksel ve ücret hakkında bilgi edinirler. Product crowdfunding özellikle niş marketler için fiziksel bir ürün tasarlayan firmalar için çok avantajlı olabilir.
Sermaye Fonlama ise yatırım dönüşlerinin kısa zamanda olmasını sağlar, ulusal şirketler için bir güç oluşturur ve firma için hissedarlarla birlikte başarılı adımların atılmasını sağlar. Dezavantajları ise hissedarların her birinden farklı düşünceler yükselip fikirsel çatışmalar çıkabilir. Sahtekarlığa daha açıktır ve yönetimde sıkıntılar çıkabilir. Spesifik bir proje için veya firmayı büyütmek için bu tipte yapılan yardımlar çok işe yarayabilir.
KickStarter
Dünyadaki en çok bilinen crowdfunding sitelerinden birisi Kickstarter. Bu sitede sanattan oyuna, müzikten fotoğrafçılığa, tiyatrodan teknolojiye kadar 15 farklı alandaki binlerce projelere destek sağlamak mümkün. Kickstarter’ın verilerine göre şuana kadar projeler için toplanan toplam para yaklaşık 1.7 Milyar $ ve toplamda 8.5 milyon insan en az bir tane Kickstarter projesine destek sağlamış durumda.
Aklımıza ilk gelen halk fonlaması şirketinin KickStarter olmasının nedeni ise, Türk firmalarının da tercih ettiği bir ortam olması. 2013 yılında 80.000 $ toplamak için proje veren firma 1537 kişiden 84,6 bin $ toplamıştı.
Indiegogo bilindik crowdfunding sitelerinden bir diğeri. Türkiye’de de bazı crowdfunding platform mevcut, CrowdFon bunlardan birtanesi.
Ön Sipariş Fonlaması
Aynı kapsamda alabileceğimiz bir başka fon örneği de, "ön sipariş fonlaması". Buna örnek olarak geçen yıl yayınladığımız Vessyl yani Akıllı Kupa'yı hatırlayalım[7]. Termos görünümlü bu ince kupalar içtiğiniz sıvının ne olduğunu, sıvı türünü, ne kadar içtiğinizi ve hatta bileşenlerini de tanımlıyor. Bu yolla gün boyunca ne içtiğinizi kontrol altına alabilir hale geliyorsunuz. Mesela günlük kafein ve şeker miktarını, ne kadar kalori aldığınızı, cep telefonunuza yükleyeceğiniz bir uygulamadan da takip edebiliyorsunuz.
Proje henüz tamamlanmış değil ama ön siparişler kapatılmış durumda. Bu kupayı biz de merak ediyoruz. Ama kupayı hatırlatmamızın nedeni, ürün fonlamada farklı bir modelin yani "ön sipariş" modelinin olabileceğini göstermek.
Anlayacağınız farklı bir fikriniz varsa, banka kredisi, devlet teşviki, büyük yatırımcı dışında da olanaklarınız olabilir.
1. Kickstarter
2. Kickstarter Kategorileri
3. Indiegogo
4. Türk Oyunu Monochroma, KickStarter'da Finansman Topluyor
5. KickStarter / MonoChroma
6. CrowdFon
bültenlerimizden ve önemli haberlerden ilk önce siz haberdar olmak istiyorsanız lütfen formu doldurun.
